Heel veel soorten waterplanten zijn geschikt voor kleine vijvertjes en kuipen.

Heel veel soorten waterplanten zijn geschikt voor kleine vijvertjes en kuipen. Een paar uitzonderingen - zoals heel grote waterlelievormen - buiten beschouwing gelaten, kunnen vijverplanten zich meestal erg gemakkelijk aanpassen aan de beperkende omstandigheden van kleine oppervlaktes en volumes. Zo kunnen hoge biezen mooi toegepast worden in schalen met voor de rest alleen maar horizontale beplanting zoals een dwergwaterlelie. Dat geldt zeker voor de zeer gracieuze bonte bies (Schoenoplectus tabernaemontani ‘Albescens’). Die wordt wel ongeveer 180 cm hoog, maar door het ijle van de stengels komt hij niet te zwaar over. Men kan er nog altijd door kijken. 

Planten voor miniwaterwerelden 

De hier volgende planten worden niet te groot, groeien niet te snel en zijn speciaal geschikt voor kleine waterpartijen, ook voor de allerkleinste tonnetjes.  Overdrijf niet met het aantal soorten planten wanneer het om echt kleine watertjes gaat. Drie of vier soorten in één kuip is zeker voldoende: bijvoorbeeld één soort ondergedoken plant (zuurstofplant), één kleine waterlelie en twee oeverplanten voor het verticale. 

Fontinalis antipyretica 

Het bronmos bestaat uit een stengel waarop in rijen lange, spitse blaadjes staan. Een groot voordeel van dit zuurstofplantje is dat het mooi donkergroen is, tapijten vormt en het met erg weinig licht kan stellen. Het bronmos groeit dan ook voort in de winter. Het plantje groeit in de Ardennen in heldere stroompjes en is ook goed toepasbaar in kunstmatige beekloopjes. 

Deze inheemse ondergedoken mossoort was voorheen nauwelijks in de handel te krijgen. Gelukkig is daar verandering in aan het komen. Verankeren volstaat! Je kan bijvoorbeeld plukjes bronmos met een draadje of een elastiekje vastmaken aan een steen. 

Hippuris vulgaris 

De lidsteng groeit zowel in zon als schaduw. De uit het water stekende 'dennenboompjes' zijn aanlokkelijk mooi en komen in kleinere vijvers goed tot hun recht. Ze zijn goed te combineren met tal van andere waterplanten, eigenlijk al de planten die wij hier opnoemen. De onderwatervorm doet het goed tot een diepte van 80 cm. 

Deze ondergedoken vorm van de lidsteng heeft langere en zachtere bladeren die eerder doorzichtig zijn, malser en helgroen. Je hebt dan een fraaie, efficiënte zuurstofplant die vooral nuttig is doordat hij reeds vroeg in het voorjaar, vanaf februari, met volle kracht groeit. 

Acorus calamus 'Variegatus' 

Deze bontvorm van kalmoes verkiest water met een diepte tot 30 cm. Het is een zeer decoratieve plant, zeker geplaatst tussen contrasterende gewassen. Hij is geschikt voor de allerkleinste vijvers want door het vele wit in de bladeren groeit hij traag. Hij is volledig winterhard. 

In het voorjaar hebben de bladeren een roze gloed. Bloemen dragen deze cultuurplanten zelden. De kalmoes is trouwens een plant die heerlijk geurt en verdacht wordt van lustopwekkende eigenschappen. 

Glyceria maxima 'Variegata' 

Het gewone liesgras is volledig groen, is wat te groot en dus minder geschikt. De Glyceria maxima 'Variegata' is een kleinere bontvorm, een cultuurselectie die de juiste keuze is voor de kleinere waterpartij. 

Deze plant is roomwit tot geel gestreept en wordt 70 tot 90 cm hoog. Er kan geplant worden tussen 5 en 40 cm waterdiepte. Zeker te overwegen dit bonte gras, dat in de lente mooi roze kleurt. 

Saururus cernuus 

De salamanderstaart wordt soms Leids plantje genoemd, vooral door aquariumliefhebbers, want het is ook een aquariumplant. Hij is volledig winterhard. De lichtgroene, hartvormige bladeren staan op een recht opgerichte stengel. Bij aanraking komt een sterke geur vrij. Men kan erover discussiëren of de plant nu goed ruikt of ... stinkt. 

De salamanderstaart bloeit in de zomer met hangende aren met witte bloemen die lijken op... de staart van een salamander. Je moet er wel wat geduld voor hebben want meestal verschijnen ze pas vanaf het tweede of derde jaar. Deze plant stelt omzeggens geen eisen en is heel eenvoudig te verzorgen. 

Myosotis palustris 

Moerasvergeet-mij-nietjes vormen een waar lentefestijn en zijn goed te combineren met veel andere vijverplanten. Het zijn veel en lang bloeiende plantjes. Ze zijn vrij gemakkelijk onder controle te houden, in ieder geval gemakkelijker dan de meeste op het land kruipende soorten. 

Ze zullen een mooi blauw tapijt vormen waartegen andere bloeiende planten leuk contrasteren. Een waterdiepte tussen 0 en 5 cm is ideaal en dat in zon of halfschaduw. Het in de winter groen blijven is zeker een pluspunt. 

Gratiola officinalis 

Het genadekruid is een in het wild zeer zeldzaam geworden inheems kleinood. Vroeger stond genadekruid in hoog aanzien. De wetenschappelijke naam komt van gratia, de gratie Gods. In de middeleeuwen werd de plant gebruikt bij zware ziektes als ‘laatste redmiddel’. 

Ondertussen weet men dat de stoffen die de plant bevat zeer toxisch zijn. Het plantje is giftig maar smaakt scherp en bitter zodat ongelukken ermee weinig waarschijnlijk zijn. Een plaatsje in zon of halfschaduw en een ideale waterdiepte tussen 2 cm en 0 cm is wat het verlangt. De maximale waterstand die het plantje verdraagt is 15 cm. Een plaats in de zon is het beste, maar halfschaduw voldoet. 

"Ben je liefhebber van bloeiende vijverplanten, dan is Gratiola officinalis een goede keuze." 

Iris laevigata 

Men spreekt vaak van ‘Japanse’ irissen. Iris laevigata zouden wij echter beter oosterse wateriris kunnen noemen. Niet Japan maar wel Korea en Mantsjoerije zijn immers de gebieden waar zij van nature voorkomt. Japanse wateririssen worden niet al te hoog, meestal 35 à 45 cm. 

Het leuke aan deze irissen is dat hun loof ook in de winter groen blijft, toch tijdens zachte winters. Ze houdt ervan wat dieper in het water te staan, het liefst tussen -5 en -15 cm. Iris laevigata draagt blauwe bloemen waarvan de hangende delen een gele middenstreep dragen. 

Een aantal cultuurvariëteiten is courant verkrijgbaar o.a. ‘Snow- drift’ met witte, wat blauwig omzoomde bloemen. Vaak vertoont deze herbloei in oktober. Ook erg gewaardeerd is Iris laevigata ‘Variegata’ met wit- en groengestreepte bladeren. Deze bonte bladeren zijn bijna het jaar rond te bewonderen. 

Preslia cervina 

Dit is een kleine doorlevende oeverplant, volledig winterhard en lang bloeiend met mooi pastelpaarse kleur. De bloemen worden gretig bezocht door bijen. Het delicate parfum lijkt op dat van munt maar is fijner en aangenamer. Het plantje houdt van zon en verdraagt een waterdiepte tot 30 cm, hoewel een waterdiepte tussen 2 en 5 cm ideaal is. 

Het gewasje gedijt beter in het vrije water dan in het moeras, waar de groei compacter is. Na verloop van tijd vormen er zich dichte bestanden, die zich door spruitvorming verder verbreiden maar nooit lastig gaan woekeren. De cultivar Preslia cervina ‘Alba’ bloemt wit en heeft als nadeel dat de verwelkte, rossige bloempjes nogal opvallen tussen de witte. 

Juncus ensifolius 

Met kleine soorten bies moeten we meestal oppassen. Ze hebben de neiging te gaan domineren en wanneer we ze laten groeien, verdringen ze de andere planten. Gelukkig geldt dat niet voor deze Japanse dwergbies. Het is een leuk oeverplantje dat mooie grasgroene veldjes vormt. Prachtig zijn de zwarte zaaddoosjes die in de zomer verschijnen. Een groen bestandje met daarboven zwarte kopjes, leuk toch. Ook erg geschikt voor in de oeverrand van een voorgevormd vijvertje. 

Kleine waterlelies 

Er zijn heel wat soorten kleine waterlelies en dwergwaterlelies. Wij presenteren hier twee van de allerbeste variëteiten voor ons klimaat. 

De variëteit Nymphaea. ‘Froebeli’ is een ouwe getrouwe. Zij werd in 1898 geïntroduceerd door de Zwitser Otto Froebel (vandaar de naam). Hij selecteerde in Zürich de plant uit zaailingen van Nymphaea alba var. rubra, afkomstig uit Zweden. 

Otto Froebel deed er maar liefst 40 jaar over om deze variëteit te selecteren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat N. ‘Froebeli’ zeer goed bestand is tegen koude en slechte weersomstandigheden en dus prima geschikt is voor noordelijk gelegen landen. De bloemkleur is diep bourgognerood en de kelkbladen zijn aan de binnenkant lichtroze met donkerroze lengtestrepen en witte top. 

Voor kleine kuipjes wordt de witbloeiende N. pygmaea alba (=N. tetragona) vaak aanbevolen, maar het is spijtig genoeg een kortlevende plant en dat is minder leuk. Hetzelfde geldt voor de geel bloeiende N. pygmaea ‘Helvola’ die ook kortlevend is. 

Als alternatief kunnen we N. ‘Carolineana Nivea’ aanbevelen. Zeer bloeirijk, met stervormige, helderwitte, heerlijk geurende bloemen met een geel hartje. Een zeer elegante verschijning. Of je kiest voor dwergwaterlelies uit de oranjeachtig gekleurde ‘Changeable’ serie: ‘Indiana’, ‘Aurora’ of ‘Doll House’. 

Guido Lurquin